vachan badla in marathi : नमस्कार मित्रानो आज आपण मराठी माध्यम या ब्लॉग वर मराठी भाषेतील व्याकरण वचन बदला पाहणार आहोत जसे स्त्रीच्या सौंदर्याला वेगवेगळ्या अलंकाराने शोभा येते तसे वेगवेगळ्या विचारांनी मराठी व्याकरणाला शोभा येते. जसे लिंगविचार, काळविचार, अर्थविचार आणि आता आपण अभ्यासणार आहोत वचनविचार. (vachan badla)
marathi vachan : वस्तुच्या रूपावरून किती संख्या याचा बोध होतो त्यास वचन असे म्हणतात. वचने ही दोन प्रकारची आहेत.
वस्तू एक आहे की अनेक आहेत हे ज्यावरून कळते त्यास नामाचे वचन असे म्हणतात.
पुस्तक = पुस्तक या नामावरून एक पुस्तक आहे हे समजते
पुस्तके = पुस्तके या नामावरून अनेक पुस्तक आहे हे समजते
घर = घर या नामावरून एका घरा आहे हे समजते
घरे = घरे या नामावरून अनेक घरेआहे हे समजते
वचन बदला
वचन बदला शब्द मराठी मित्र या एकवचनाचे अनेकवचन ओळखा.
मित्र = मित्र
वही या एकवचनाचे अनेकवचन ओळखा.
वही = वह्या
विहीर या एकवचनाचे अनेकवचन ओळखा.
विहीर = विहिरी
भिंत या एकवचनाचे अनेकवचन करा
भिंत = भिंती
‘वचना’ बदल विशेष माहिती (Vachan Badla In Marathi)
सामान्यतः सामान्य नामांचेच अनेकवचन होते.
भाववाचक नाम व विशेषनाम शक्यतो एकवचनीच असतात.
काही वेळा भाववाचक नामांचा व विशेषनामाचा सामान्य नामाप्रमाणे उपयोग केला जातो तेव्हा अनेकवचन होते.
एखादी व्यक्ती मानाने, नात्याने, अधिकाराने, वयाने मोठी असेल तेव्हा स्था व्यक्तीबद्दल आदरार्थी अनेकवचन वापरले जाते. मराठीत अनेक आदर्श दर्शक शब्द आहेत.
उदा: राव, रावजी, पंत, शास्त्री, आचार्य, शेट, शेटजी, भाई, दास, जी, बा, साहेब, साब वगैरे..
उदा : श्यामराव, श्रीधरपंत, धनपालशेट, गोविंदजी, दादासाहेब, रायबा, पंडितजी वगैरे.
काही शब्द बहुधा अनेकवचनातच आढळतात. उदा. वडील (बाप)
विपुलता, मुबलकता दाखविण्यासाठी एकवचनाचा वापर करतात.
vachan Badlo in marathi जोडपे, त्रिकूट, आठवडा, शत, सहस्र, लक्ष, कोटी, दशलक्ष हे शब्द असे आहेत की, त्यात अनेकत्वाचा बोध होत असला तरी तेवढ्या संख्येचा एक गट मानून ते एकवचनी वापरले जाते. समूह अनेक मानले तर ते अनेकवचनी होतात.
Also read: Hard Disk Information In Marathi | हार्ड डिस्क व SSD मधला फरक
मराठी भाषेत वचनाचे दोन प्रकार आहेत.
एकवचन
नामावरून एकाच वस्तुचा बोध झाला तर त्यास एकवचन असे म्हणतात जसे पान, वही, फळ, दरवाजा, कागद, पेन, वगैरे.
एकवचनी सर्वनामे : मी, तू, तो, ती, ते, जो, हा, कोण, तू
Also Read: BCA Full Form In Marathi | BCA फ्रेशर चा पगार किती आहे ?
अनेकवचन
नामावरून अनेक वस्तूंचा बोध झाला तर त्यास अनेकवचन असे म्हणतात जसे : वह्या, खडे, पाने, पाट्या, घरे, फुले, वगैरे (एक वचन अनेकवचन 100 शब्द मराठी)
अनेकवचनी सर्वनामे : आम्ही, तुम्ही, ते, त्या, ती, ते, ह्या, त्या.
काही पुल्लिंगी शब्द व त्यांची अनेकवचने
| एकवचन | अनेकवचन |
| मळा | मळे |
| आंबा | आंबे |
| वाडा | वाडे |
| कोल्हा | कोल्हे |
| कुत्रा | कुत्रे |
| ससा | ससे |
| मासा | मासे |
| माळा | माळे |
| घोडा | घोडे |
| कावळा | कावळे |
| बगळा | बगळे |
अनेकवचनाचे काही नियम
नियम 1 :
‘आ’ कारान्त पुंल्लिंगी शद्वाचे (vachan badla In marathi) अनेकवचन ए कारान्त होते.
| एकवचन | अनेकवचन |
| कुत्रा | कुत्रे |
| घोडा | घोडे |
| रस्ता | रस्ते |
| राजा | राजे |
| फळा | फळे |
| मासा | मासे |
| मळा | मळे |
नियम 2 :
‘आ’ कारान्त पुल्लिंगी शद्वाखेरीज इतर सर्व प्रकारच्या म्हणजे अ,इ / ओ कारान्त मराठी शब्द्वांची रूपे अनेक वचनांत एकवचनाप्रमाणे असतात. (vachan badla In marathi)
| शदू | एकवचन | अनेकवचन |
| मार्ग | मार्ग | |
| दिवस | दिवस | |
| सैनिक | सैनिक | |
| पुत्र | पुत्र | |
| मित्र | मित्र | |
| ‘अ’ कारान्त | चोर | चोर |
| तरुण | तरुण | |
| वाघ | वाघ | |
| पोलीस | पोलीस | |
| गृहस्थ | गृहस्थ | |
| राक्षस | राक्षस | |
| सोनार | सोनार |
| शदू | एकवचन | अनेकवचन |
| रोगी | रोगी | |
| शिंपी | शिंपी | |
| ‘ई’ कारान्त | कवी | कवी |
| माळी | माळी | |
| धोबी | धोबी | |
| ऋषी | ऋषी | |
| व्यापारी | व्यापारी | |
| पक्षी | पक्षी |
| शदू | एकवचन | अनेकवचन |
| गुरू | गुरू | |
| खडू | खडू | |
| शत्रू | शत्रू | |
| ऊ / उ’ कारान्त | लाडू | लाडू |
| पेरू | पेरू | |
| चिकू | चिकू | |
| हेतू | हेतू | |
| साधू | साधू |
| शदू | एकवचन | अनेकवचन |
| फोटो | फोटो | |
| ‘ओ’ कारान्त | स्टेरिओ | स्टेरिओ |
| रेडिओ | रेडिओ |
नियम 3 : स्त्रीलिंगी शब्द्वांची अनेकवचने
(vachan badla In marathi) “अ” कारान्त स्त्रीलिंगी शब्दाचे अनेकवचन करताना काहीचे ‘आ’ कारान्त काहीचे ‘ई’ कारान्त तर काहींचे विकल्प्याने दोन्ही प्रकारचे अनेकवचन होते
| ‘अ’ चे ‘आ’ रूपांतर | एकवचन | अनेकवचन |
| (अ) | (आ) | |
| माळ | माळा | |
| वीट | विटा | |
| धार | धारा | |
| वेळ | वेळा | |
| जट | जटा | |
| तारीख | तारखा | |
| तळ | तळा | |
| खाट | खाटा | |
| खारीक | खारका |
| ‘अ’ चे ‘ई’ रूपांतर | एकवचन | अनेकवचन |
| (अ) | (ई) | |
| सर | सरी | |
| केळ | केळी | |
| सहल | सहली | |
| बोर | बोरी | |
| जास्वंद | जास्वंदी | |
| विहीर | विहिरी | |
| पंगत | पंगती | |
| जात | जाती | |
| वरात | वराती | |
| पोफळ | पोफळी | |
| भेट | भेटी | |
| भिंत | भिंती |
| ‘ई’ चे ‘या’ रुपांतर | एकवचन | अनेकवचन |
| (ई) | (या) | |
| भुवई | भुवया | |
| चटई | चटया | |
| नदी | नद्या | |
| वाडी | वड्या | |
| लढाई | लढाया | |
| समई | समया | |
| सुई | सुया | |
| रजई | रजया | |
| चांदणी | चांदण्या | |
| साडी | साड्या | |
| वाडी | वाड्या | |
| खाडी | खाड्या |
| ऊ चे ‘वा’ रूपांतरएकवचन(ऊ) | एकवचन | अनेकवचन |
| (ऊ) | (वा) | |
| ऊ | ऊवा | |
| सासू | सासवा | |
| जळू | जळवा | |
| जाऊ | जावा |
नियम 4
काही संस्कृतमधून मराठीत आलेल्या हस्व इकारान्त तत्सम स्त्रीलिंगी शद्वांची रूपे ही अनेकवचनात तशीच राहतात. (vachan in marathi)
ज्या स्त्रीलिंगी नामाचे अनेकवचन होताना त्यात काहीच बदल होत नाही त्या नामाचे वचन संपूर्ण वाक्याच्या क्रियापदावरून ठरवता येते.
नियम 5
‘आ’ कामान्त स्त्रीलिंगी शहांचे अनेकवचन तसेच राहते.
| ‘आ’ कारान्त | एकवचन | अनेकवचन |
| प्रार्थना | प्रार्थना | |
| शाळा | शाळा | |
| भाषा | भाषा | |
| घंटा | घंटा | |
| विद्या | विद्या | |
| दिशा | दिशा | |
| आज्ञा | आज्ञा | |
| आशा | आशा | |
| निंदा | निंदा | |
| प्रतिज्ञा | प्रतिज्ञा | |
| दिशा | दिशा |
नियम 6
‘ओ’ कारान्त स्त्रीलिंगी शब्द मराठीत आढळत नाहीत. ‘ई’कारान्त स्त्रीलिंगी अनेकवचन करताना तसेच राहते. नपुंसकलिंग शद्वांचे अनेकवचन (vachan badlo in marathi)
| शब्द | एकवचन | अनेकवचन |
| ‘ई’ कारान्त | लक्ष्मी | लक्ष्मी |
| देवी | देवी | |
| युवती | युवती | |
| तरुणी | तरुणी | |
| दासी | दासी |
| शब्द | एकवचन | अनेकवचन |
| ‘ऊ’ कारान्त | वधू | वधू |
| वस्तू | वस्तू | |
| वास्तू | वास्तू |
नियम 7
‘अ’ कारान्त व ‘ऊ’ कारान्त नपुंसकलिंगी शद्वांचे अनेकवचन ‘ए’ कारान्त होते.
| शब्द | एकवचन | अनेकवचन |
| ‘अ’ कारान्त | गाव | गावे |
| फळ | फळे | |
| घर | घरे | |
| झाड | झाडे |
| शब्द | एकवचन | अनेकवचन |
| ‘उ/ऊ’ कारान्त | वासरू | वासरे |
| पाखरू | पाखरे | |
| पिलू | पिल्ले | |
| लिंबू | लिंबे |
नियम 8
Vachan in marathi ‘ए’ कारान्त नपुंसकलिंगी शब्दांचे अनेकवचन ‘इ’ कारान्त होते.
| शब्द | एकवचन | अनेकवचन |
| ‘ए’ चे ‘इ’ कारान्त | गाने | गाणी |
| तळे | तळी | |
| डोके | डोकी | |
| मडके | मडकी | |
| खेळणे | खेळणी | |
| केळे | केळी |
जेव्हा एखादी व्यक्ती आदरणीय असेल तेव्हा अनेकवचन वापरतात.
उदा. संत ज्ञानेश्वरांना, शिवाजी महाराजांनी, गांधीजींकडे इ.
FAQ
वचनाचे प्रकार किती आहे ??
वचन म्हणजे काय ?
एकवचन म्हणजे काय ?
अनेकवचन म्हणजे काय ?
वचन बदला मित्र
निष्कर्ष
आमचा हा लेख तुम्हाला कसा वाटला या लेखा मधेय काही मुद्दे राहिले असतील किंवा आपल्याला नवीन काही सुचवायचे असेल तेर खाली कंमेंट सेकशन मधेय तुमचे मत देयला विसरू नका आणि आमचे मागचे लेख वाचायला विसरू नका
जय हिंद ! जय महाराष्ट्र !